Những thắng lợi của cách mạng Việt Nam hơn 80 năm qua đã chứng minh và tôn vinh sự lãnh đạo tài tình, vĩ đại của Đảng ta. Sự vĩ đại đó được tạo nên bởi nhiều yếu tố nội tại luôn gắn kết và liên quan chặt chẽ với nhau thuộc về tinh thần, bản lĩnh của Đảng, trong đó có tinh thần “độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường”; tinh thần ấy đã trở thành bài học kinh nghiệm và là một trong những giá trị truyền thống vẻ vang của Đảng. Càng nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ thì Đảng càng phát huy tốt tính sáng tạo, càng thể hiện rõ bản lĩnh tự lực, tự cường; ngược lại, một khi nêu cao bản lĩnh tự lực, tự cường thì Đảng càng phát huy tốt tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo.
Thực tiễn lãnh đạo cách mạng Việt Nam cho thấy: khi nào Đảng phát huy tốt tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường thì khi đó uy tín của Đảng được nâng cao, sự nghiệp cách mạng càng có điều kiện thuận lợi để đi đến thành công; ngược lại, khi nào Đảng không phát huy tốt tinh thần ấy thì uy tín của Đảng xuống thấp, sự nghiệp cách mạng đứng trước nhiều khó khăn, thử thách. Bởi, “cách mạng là khoa học và nghệ thuật. Khoa học đòi hỏi cách mạng phải tôn trọng quy luật. Nghệ thuật đòi hỏi cách mạng phải sáng tạo. Lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành nhiều thắng lợi chứng tỏ Đảng ta không những tôn trọng quy luật khách quan, tôn trọng những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin mà còn rất sáng tạo - sáng tạo trong vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin, sáng tạo trong hoạch định đường lối cách mạng, sáng tạo trong phương pháp cách mạng”[1].
Từ lúc mới ra đời (ngày 3 tháng 2 năm 1930), với tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo, Đảng ta đã xác định được Chính cương, Sách lược vắn tắt - cương lĩnh đầu tiên của Đảng - một cách đúng đắn. Cương lĩnh chỉ rõ con đường cách mạng Việt Nam: "Tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng, để đi tới xã hội Cộng sản"[2]. Cương lĩnh còn chỉ rõ nhiệm vụ, mục tiêu, lực lượng, phương pháp cách mạng, công tác xây dựng Đảng... Với tinh thần độc lập, tự chủ và sáng tạo, Đảng ta đã giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc; giữa độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Những nội dung cơ bản đó đã giải đáp đúng và trúng những vấn đề quan trọng, bức thiết do lịch sử đặt ra, phản ánh đúng thực tiễn cách mạng Việt Nam, phù hợp với xu thế chung của thời đại.
Đường lối đúng cho phép huy động mọi lực lượng yêu nước trong dân tộc; tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi của quốc tế; tạo cơ sở vững chắc để sử dụng mọi phương pháp, hình thức đấu tranh, phát huy sức mạnh tổng hợp, đưa cách mạng tiến lên. Cũng nhờ đường lối đúng, ngay từ đầu, Đảng ta đã đánh bại mọi xu hướng dân tộc cải lương tư sản và chủ nghĩa dân tộc phiêu lưu tiểu tư sản. Do đó, đường lối vừa được vạch ra đã có sự hấp dẫn, lôi kéo hàng triệu quần chúng nhân dân đứng lên làm cách mạng. Trước sự xuất hiện của tình thế cách mạng khi quân Nhật đầu hàng đồng minh, với tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, Đảng đã phát động toàn dân đứng lên, từ khởi nghĩa từng phần tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào đúng thời điểm chín muồi nhất. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 được coi là một trong những điển hình sáng tạo về khoa học và nghệ thuật khởi nghĩa của Đảng ta. Thực tế đã chứng minh, không một đảng nào, một nước nào ở khu vực làm được như Đảng ta trong hoàn cảnh lịch sử đó, đồng thời bác bỏ những quan điểm sai trái cho rằng Việt Nam giành chính quyền trong điều kiện có “khoảng trống quyền lực” hòng phủ định tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo của Đảng ta.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, chính quyền dân chủ nhân dân vừa được thành lập, cách mạng nước ta gặp nhiều khó khăn, thử thách, tình hình đất nước như “ngàn cân treo trên sợi tóc”. Nhưng, với bản lĩnh độc lập, tự chủ, sáng tạo, Đảng ta đứng đầu là chủ tịch Hồ Chí Minh đã bình tĩnh, sáng suốt chèo lái, đưa con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua thác ghềnh tới bờ bến vinh quang. Những chủ trương của Đảng vừa cứng rắn về nguyên tắc, vừa mềm dẻo về sách lược ở thời kỳ đó đã lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trung tâm là giữ vững chính quyền cách mạng, chuẩn bị lực lượng mọi mặt để đối phó với chiến tranh xâm lược. Trong hai cuộc kháng chiến, bản lĩnh độc lập, tự chủ, sáng tạo của Đảng ta lại tỏa sáng. Trước kẻ thù có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh hơn ta gấp bội, Đảng ta vẫn chấp nhận cuộc đụng đầu lịch sử, đánh địch và thắng địch bằng sức mạnh tổng hợp, đồng thời đảm bảo cho miền Bắc có hòa bình tương đối để xây dựng chủ nghĩa xã hội, hậu phương lớn của cách mạng cả nước. Chúng ta quán triệt và thực hành tư tưởng chiến lược tiến công, nhưng biết kéo địch xuống thang, đánh thắng từng bước để tiến lên giành thắng lợi hoàn toàn vào mùa Xuân năm 1975.
Trong hai cuộc kháng chiến, nhân dân ta được sự giúp đỡ to lớn, có hiệu quả của các nước xã hội chủ nghĩa anh em, của bầu bạn quốc tế. Đảng và nhân dân ta coi đó là một trong những nhân tố cơ bản bảo đảm cho thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Nhưng thời kỳ đó cũng xẩy ra sự bất đồng giữa các nước anh em, một số nước có những toan tính đen tối đối với cách mạng Việt Nam, gây cho cách mạng nước ta nhiều khó khăn, phức tạp, cản trở lớn. Với bản lĩnh độc lập, tự chủ, sáng tạo, đứng vững trên lập trường mác-xít lê-nin-nít, kết hợp sự khôn ngoan về chính trị với sự dày dạn trong kinh nghiệm, Đảng ta đã sáng suốt, có tầm nhìn xa, trông rộng, khả năng ứng phó nhạy bén, kịp thời, khắc phục có hiệu quả mọi chướng ngại để giành thắng lợi cho cách mạng Việt Nam, góp phần củng cố sự đoàn kết trong phong trào cộng sản quốc tế. Nếu không độc lập, tự chủ và sáng tạo thì chúng ta không thể đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Công cuộc đổi mới vì độc lập dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đến nay là thời kỳ tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo của Đảng được phát triển lên một tầm cao mới. Xuất phát từ thực tiễn xã hội Việt Nam, Đảng ta không sao chép, rập khuôn bất cứ mô hình có sẵn nào trên thế giới. Đường lối đổi mới của Đảng được hình thành do đòi hỏi bức thiết của quần chúng ở cơ sở, song luôn có sự lãnh đạo chặt chẽ, sáng tạo của Đảng. Từ khó khăn trong sản xuất và đời sống, quần chúng nhân dân đã sáng tạo ra nhiều cách nghĩ, cách làm hay, tuy cũng chứa đựng cả khả năng chệch hướng. Do kịp thời nắm bắt thực tiễn, tổng kết thực tiễn, Đảng ta đã từng bước khái quát thành quan điểm, đường lối đổi mới toàn diện đất nước. Đường lối đó là sản phẩm của sự hoà quyện giữa ý Đảng với lòng dân, tuân theo đúng quy luật khách quan, phù hợp với thực tiễn và lợi ích, nguyện vọng, khả năng của quần chúng nhân dân.
Quá trình thực hiện đường lối đổi mới là quá trình Đảng ta, nhân dân ta sửa chữa những khuyết điểm, sai lầm đã mắc phải trong xây dựng chủ nghĩa xã hội trên đất nước ta trong thời kỳ bao cấp, đồng thời qua đó từng bước hình thành, phát triển tư duy mới, quan niệm mới về chủ nghĩa xã hội Việt Nam. Đảng ta, nhân dân ta đã phải trải qua nhiều khó khăn thử thách, có những khó khăn tưởng chừng như không thể vượt qua. Trong những thời khắc lịch sử ấy, với bản lĩnh độc lập, tự chủ, sáng tạo, Đảng kịp thời đề xuất những nguyên tắc đổi mới, kết hợp chặt chẽ lập trường kiên định với tính sáng tạo, mềm dẻo, thông thoáng trong sách lược, đảm bảo đường lối đổi mới được thực hiện và phát triển đúng hướng, giành nhiều thành tựu, rất quan trọng. Cũng từ những thành tựu ấy, Đảng ta củng cố thêm niềm tin vững chắc rằng: nếu biết phát huy tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, chúng ta có thể vượt qua mọi thử thách, dù là những thử thách nghiêm trọng nhất.
Vấn đề cần nhấn mạnh ở đây là: nhờ phát huy tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường mà Đảng ta đã mạnh dạn khởi xướng và lãnh đạo sự nghiệp đổi mới thành công. Quá trình lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, cũng nhờ phát huy tốt tinh thần ấy, nên đất nước ta đã có bước phát triển nhanh và bền vững, giữ được độc lập dân tộc và con đường đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội trong quá trình hội nhập, không hề bị lệ thuộc hay bị ràng buộc bởi bất cứ quốc gia, dân tộc nào. Điều này đã được Đảng ta khẳng định: “Công cuộc đổi mới xuất phát từ thực tiễn và cuộc sống của xã hội Việt Nam, tham khảo kinh nghiệm tốt của thế giới, không sao chép bất cứ một mô hình có sẵn nào”[3].
Hiện nay, công cuộc đổi mới của đất nước ta đang trên đà tiến triển và tiếp tục thu được nhiều thành tựu mới trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, tình hình kinh tế, chính trị-xã hội ổn định, quốc phòng-an ninh được giữ vững, đời sống của người dân không ngừng được nâng cao. Tuy nhiên, trước tác động mạnh mẽ, cả tích cực lẫn tiêu cực của tình hình thế giới, khu vực và trong nước đã khiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN phải luôn trong tình thế mà thời cơ và nguy cơ, thuận lợi và thách thức chưa từng có tiền lệ trong lịch sử cùng tồn tại đan xen lẫn nhau.
Bên cạnh đó, các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước đang đẩy mạnh việc thực hiện chiến lược “Diễn biến hoà bình” kết hợp với gây bạo loạn lật đổ hòng chống phá sự nghiệp cách mạng của chúng ta nhất là trước những sự kiện trọng đại của đất nước như đại hội Đảng sắp tới, chúng bôi xấu đội ngũ cán bộ lãnh đạo, kích động các phần tử tiêu cực, lôi kéo đồng bào trong và ngoài nước tham gia thực hiện các mục đích chính trị do chúng đặt ra... Do đó, để tiếp tục đứng vững và phát triển, cách mạng Việt Nam không thể tách khỏi sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời, để hoàn thành sứ mệnh lịch sử vẻ vang của mình, Đảng ta không thể không phát huy những bài học kinh nghiệm truyền thống, trong đó có bài học về độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường.
Là nhân tố quan trọng bậc nhất và có ý nghĩa quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam, để phát huy tốt tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường, tiếp tục lãnh đạo cách mạng Việt Nam đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước, Đảng ta cần phải:
Một là, luôn kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo lý luận đó vào thực tiễn cách mạng Việt Nam để xác định đường lối, phương pháp đổi mới đúng đắn.
Hai là, tích cực nghiên cứu, tham khảo, học tập kinh nghiệm của nước ngoài và tổng kết thực tiễn trong nuớc, phát triển lý luận để làm cơ sở xác định đúng đường lối và phương pháp đổi mới.
Ba là, kiên trì mục tiêu chủ nghĩa xã hội, nắm vững các nguyên tắc để hiện thực hoá chủ nghĩa xã hội trên đất nước ta.
Bốn là, không ngừng mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, tận dụng thời cơ, đẩy lùi nguy cơ, đảm bảo thành công cho sự nghiệp đổi mới.
Năm là, Đảng phải thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn đáp ứng yêu cầu của thực tiễn cách mạng.
Để tiếp tục phát huy tốt hơn nữa tinh thần đó trong thời gian tới, chúng ta cần phải có các điều kiện cơ bản sau đây:
Một là, Đảng phải luôn trung thành và vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, xác định đường lối chiến lược đúng đắn, sách lược phù hợp với tình hình thực tiến trong nước và thế giới, tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, đảm bảo cho đất nước tiếp tục phát triển nhanh và bền vững.
Toàn bộ thành tựu và khuyết điểm của công cuộc đổi mới luôn gắn liền với trách nhiệm lãnh đạo và hoạt động cách mạng của Đảng ta. Là một đảng cầm quyền chân chính, Đảng chịu trách nhiệm về tất cả các lĩnh vực của đất nước và dân tộc. Những thắng lợi vĩ đại của công cuộc đổi mới ở nước ta trong thời gian qua là kết quả tổng hợp của nhiều nhân tố, nhưng nhân tố hàng đầu, có ý nghĩa quyết định nhất là sự lãnh đạo đứng đắn và sáng suốt của Đảng.
Với bản lĩnh chính trị vững vàng, tính kiên định cách mạng, phát huy tốt tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường, nhất định Đảng ta sẽ tiếp tục giữ vững và phát huy truyền thống vẻ vang, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, nắm bắt và tổng kết được những hoạt động thực tiễn sáng tạo của quần chúng, kịp thời đề ra chủ trương, đường lối đổi mới đúng đắn, phù hợp hơn nữa với yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn cách mạng Việt Nam, khơi dậy và phát huy tiềm lực to lớn của nhân dân, tiếp tục lãnh đạo thành công sự nghiệp đổi mới trong thời gian tới.
Hai là, phải quan tâm xây dựng để đất nước luôn có tiềm lực mạnh toàn diện, cả về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại.
Trong tiến trình mở cửa hội nhập với nền kinh tế thế giới, đòi hỏi chúng ta phải biết phát huy lợi thế so sánh, tạo môi trường cạnh tranh để phát triển. Đồng thời để phát triển bền vững, bảo đảm sự ổn định, tăng khả năng độc lập tự chủ của đất nước, nhất thiết phải tăng cường tiềm lực và bảo đảm an ninh kinh tế, đi đôi với củng cố quốc phòng, an ninh. Đây là một trong những yêu cầu khách quan đối với cách mạng Việt Nam trong quá trình mở cửa, hội nhập hiện nay. Rõ ràng là, một khi xây dựng được tiềm lực của đất nước mạnh một cách toàn diện thì chúng ta mới có ưu thế để thực hiện chủ trương hội nhập, không bị lệ thuộc hay bị ràng buộc bởi bất cứ quốc gia nào. Mục tiêu hội nhập đạt được sẽ cao hơn, đất nước sẽ có điều kiện phát triển thuận lợi hơn. Chỉ trên cơ sở phát huy tốt tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường thì Đảng mới lãnh đạo đất nước đạt được mục tiêu đó.
Ba là, thường xuyên giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường với chủ động mở rộng hợp tác quốc tế trong điều kiện hiện nay.
Giữ vững độc lập, tự chủ là bài học rất cơ bản, nhất quán và xuyên suốt của Đảng trong quá trình lãnh đạo cách mạng nước ta, thể hiện sự kiên định, vững vàng trên những vấn đề nguyên tắc, cũng như sự nhạy bén, sắc sảo của Đảng ta trong chỉ đạo chiến lược, linh hoạt, mền dẻo trên những vấn đề sách lược; nổi bật là việc giữ vững độc lập tự chủ trong chủ trương mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế. Nhờ nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường mà Đảng ta đã tạo nên thế và lực ngày càng cao cho đất nước trong quan hệ đối ngoại, chúng ta đã tiếp cận được nhiều hướng khác nhau và tranh thủ được sự giúp đỡ của quốc tế trên các lĩnh vực khác nhau, từ các nước đang kiên định mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội cũng như các nước tư bản phát triển và cả các nước cánh tả đang có xu hướng lựa chọn xây dựng đất nước theo mục tiêu chủ nghĩa xã hội.
Thời gian tới, trong quan hệ quốc tế chắc chắn sẽ nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp khó lường, song với tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường của Đảng được phát huy, nhất định nước ta sẽ phát huy tối đa lợi thế của mình, giữ được độc lập tự chủ trong quan hệ quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho thành công của sự nghiệp đổi mới.
Tóm lại, để tiếp tục lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước thành công, thực hiện trọ vẹn sứ mệnh lịch sử của mình, Đảng ta phải luôn phát huy tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo, tự lực, tự cường; quán triệt và thực hiện đúng những vấn đề cơ bản có tính nguyên tắc nêu trên. Một khi nắm chắc và vận dụng sáng tạo những vấn đề có tính nguyên tắc cơ bản đó thì chúng ta mới phát huy nội lực, giành được thế chủ động trong quan hệ hợp tác quốc tế để tranh thủ ngoại lực, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong giai đoạn hiện nay./.
[1] TS. Đinh Xuân Lý (chủ biên), Tìm hiểu vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam, Nxb CTQG, Hà Nội, 2005, tr.84.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng, Toàn tập, tập 2, Nxb CTQG, Hà Nội, 2002, tr. 2.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, Hà Nội. 2001, tr.81.
