Quan tâm đến con người và giải phóng con người được xem như là linh hồn, là hạt nhân trung tâm trong tư tưởng Hồ Chí Minh, nó không chỉ tác động chi phối các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội mà điều quan trọng hơn, nó thấm vào mọi mặt của đời sống xã hội, vào các quan hệ đạo đức, vào lý tưởng thẩm mỹ, vào quan niệm hạnh phúc, niềm tin, hy vọng. Trong bài “Vĩ đại một con người”, Giáo sư Trần Văn Giàu đã cho rằng: “tầm cỡ một triết nhân chưa chắc ở chỗ giải quyết mối tương quan giữa tồn tại và tư tưởng, ở chỗ thế giới ấy là thực hay ảo ảnh, là khả tri hay bất khả tri, ở chỗ lựa chọn giáo điều hay điều mới lạ, mà chung quy ở mức độ quan tâm đến con người đang sống trên trái đất này…”(1) , cái đặc sắc làm nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh đó là sự quan tâm đến con người từ trong nhận thức đến mọi hoạt động cụ thể của Người.
Giải phóng con người là mục tiêu cuối cùng của chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Tuấn Anh
Trong hệ thống tư tưởng và hành động của Hồ Chí Minh, từ “Bản án chế độ thực dân Pháp” đến “Tuyên ngôn độc lập” và từ “Tuyên ngôn độc lập” tới “Di chúc”, ở đâu Người cũng coi và khẳng định trước hết là vấn đề con người: “Cả đời tôi chỉ một mục đích, là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc, và hạnh phúc của quốc dân”(2) , để mọi người được ấm no, sung sướng, tự do, hạnh phúc. Con người mà Hồ Chí Minh quan tâm là con người bằng xương, bằng thịt đang sống, chiến đấu, lao động, học tập, bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước mình, đó là nhân dân lao động, là tất cả những ai tham gia thúc đẩy sự nghiệp phát triển xã hội.
Sau khi hoàn thành sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh tập trung lãnh đạo công cuộc khôi phục, phát triển kinh tế, văn hóa và chăm lo đời sống nhân dân. Người vừa quan tâm đến cái chung của đất nước, của các cơ quan, tập thể, vừa quan tâm đến từng con người cụ thể. Người quan tâm đến các cơ sở sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, bệnh viện, đến thăm các cụ già, trẻ em, người cô đơn, tàn tật, các gia đình thương binh, liệt sĩ… Việc đầu tiên đối với Người là thăm nơi ăn, chốn ở, điều kiện sống và làm việc của người dân.
Chăm nom đến đời sống của nhân dân là trách nhiệm của Đảng và Chính phủ, theo Hồ Chí Minh: “Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi”(3) . Do vậy, “Đảng phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”(4) , kế hoạch ấy phải đảm bảo đồng thời ba lợi ích: lợi ích của nhà nước, lợi ích của tập thể và lợi ích của người lao động; cán bộ các cấp đều phải hết sức quan tâm đến đời sống của nhân dân; phải lãnh đạo, tổ chức, giáo dục nhân dân hăng hái tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm. Vì dân có đủ ăn, đủ mặc thì những chính sách của Đảng và Chính phủ đưa ra sẽ dễ dàng thực hiện. Nếu dân đói, rét, dốt, bệnh tật thì chính sách dù có hay mấy cũng không thực hiện được. Ngoài ra, Người cũng luôn chăm lo nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, mong muốn làm cho dân tộc chúng ta trở thành một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, sáng tạo; gột rửa những thói hư, tật xấu, sự lười biếng, gian giảo, xảo quyệt, tham ô… thực hiện cần, kiệm, liêm chính.
Quan tâm đến con người còn ở việc thực hiện đầy đủ quyền dân chủ của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, để dân tin, dân dám nói, tạo điều kiện cho sự sáng tạo, tạo động lực cho sự phát triển xã hội, bởi “Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân… Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”(5) . Người yêu cầu phải thực hiện được một nền dân chủ chân chính. Không ai được phép lợi dụng và lạm dụng quyền dân chủ để xâm phạm tới lợi ích của Nhà nước, của nhân dân.
Để xây dựng và phát triển đất nước, đòi hỏi phải có sự quan tâm cho việc bồi dưỡng, giáo dục và đào tạo con người đáp ứng sự nghiệp cách mạng, bởi theo Người, muốn xây dựng CNXH trước hết phải có những con người XHCN, trong đó việc xây dựng lý tưởng cách mạng, rèn luyện đạo đức và giáo dục chính trị là nhiệm vụ phải làm đầu tiên trong xây dựng, giáo dục con người toàn diện, những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà. Con người được phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần, tư tưởng và đạo đức, trí tuệ và tài năng là động lực to lớn của sự nghiêp phát triển xã hội. Do đó, mọi ngành, mọi cấp phải tích cực xây dựng con người mới, phát triển đào tạo, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Đẩy mạnh công tác giáo dục để mọi người hiểu rõ mình là người chủ nước nhà, phải có trách nhiệm, năng lực làm chủ, cần kiệm xây dựng đất nước, thấm nhuần chủ nghĩa tập thể “mình vì mọi người, mọi người vì mình”, sống với nhau có tình có nghĩa. Đồng thời, kêu gọi các cơ quan, đoàn thể và mọi công dân Việt Nam thực hiện đời sống mới, sửa đổi lối làm việc, tự phê bình và phê bình, chống chủ nghĩa cá nhân, tôn trọng và yêu thương lẫn nhau.
Bác Hồ với đồng bào các dân tộc. Ảnh: Tuấn Anh
Xác định đúng vị trí, vai trò và dành sự quan tâm đặc biệt đến thể hệ trẻ, đây là người chủ tương lai của nước nhà. Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc để chuẩn bị cho cái tương lai đó. Tin tưởng vào bản chất và sức mạnh của thanh niên nhưng phải giáo dục họ để họ trở thành lực lượng kế tục sự nghiệp cách mạng. Theo Người, thanh niên phải được giáo dục vừa “hồng”, vừa “chuyên”, phải được giáo dục một cách toàn diện, “phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kỹ thuật, lao động và sản xuất”(7) . Phải giáo dục thế hệ trẻ tình yêu lao động, quý trọng người lao động, có thái độ trân trọng đối với người lao động.
Để kiến thiết quốc gia, xây dựng XHCN, cần phải có đội ngũ trí thức hùng hậu, vì thế, Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến vấn đề chọn người tài: “Nước nhà cần phải kiến thiết. Kiến thiết cần phải có nhân tài”(8) , “trí thức không có bao giờ thừa, chỉ có thiếu trí thức thôi”(9) và yêu cầu Đảng, Nhà nước phải trọng dụng những kẻ hiền năng, phải khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài càng ngày càng phát triển, càng thêm nhiều. Thực tiễn đã khẳng định, Hồ Chí Minh không chỉ trân trọng nghe ý kiến mà còn rất quan tâm đến những vấn đề, những khó khăn, hoàn cảnh cụ thể của từng người để tạo điều kiện cho trí thức làm việc tốt hơn. Hầu như không có một trí thức lớn nào làm việc cho Chính phủ mà không từng được Người gửi thư thăm hỏi, gửi quà, gửi áo, gửi thuốc, khi có điều kiện thì tới thăm, xem xét từ chỗ ăn, chỗ ở, điều kiện làm việc. Vì thế, Hồ Chí Minh đã đào tạo, phát hiện, cảm hoá, trọng dụng nhiều nhà trí thức, nhân tài phục vụ cho sự nghiệp cách mạng.
Là người lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thấu hiểu và đánh giá cao những hy sinh, mất mát của các thương binh, liệt sĩ và thân nhân gia đình họ trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân. Người luôn nhắc nhở đối với cán bộ, đồng bào, gia đình thương binh, liệt sĩ phải “... tưởng nhớ đến anh em thương binh, tưởng nhớ đến các gia đình tử sĩ, tưởng nhớ đến những người vô danh anh hùng, hoặc đã hy sinh tính mệnh, hoặc đã góp một phần xương máu trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta”(10) . Chúng ta phải thông cảm, động viên, khuyến khích họ: một mặt nuôi lại sức khỏe, một mặt cố gắng học tập; khi đã khôi phục sức khỏe, thì sẽ hăng hái tham gia công tác tăng gia sản xuất để giúp ích cho Tổ quốc... Những lời động viên, kêu gọi, chỉ thị thắm đậm tình nghĩa này đã đi vào cuộc sống, biến thành những hành động cụ thể, từ việc giúp đỡ thương binh, gia đình thương binh, liệt sĩ đến những hoạt động xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong toàn dân. Bản thân Người luôn gương mẫu thi hành những điều đã nói, đã ban hành nên được nhân dân nhiệt tình hưởng ứng.
Sự quan tâm đến con người ở Hồ Chí Minh không phải là lòng thương hại của “bề trên” nhìn xuống, cũng không phải là sự động lòng trắc ẩn của người “đứng ngoài” nhìn vào mà là sự đồng cảm của những con người cùng cảnh ngộ với thân phận nô lệ, người dân mất nước, bởi Người đã từng trải qua và từng chứng kiến biết bao cảnh đau thương, ngang trái, bất công từ khi lớn lên cho đến lúc bôn ba tìm đường cứu nước. Người khẳng định: “lòng yêu thương của tôi đối với nhân dân và nhân loại không bao giờ thay đổi”, bởi “nghĩ cho cùng, mọi vấn đề… ở đời và làm người là phải thương nước, thương dân, thương nhân loại đau khổ bị áp bức”. Như vậy, đối với Hồ Chí Minh, tất cả mọi vấn đề, từ kinh tế, chính trị, xã hội... đều phải nhằm một mục tiêu duy nhất, đó là con người, là tạo dựng con người, phát triển và hoàn thiện con người.
Ngày nay, trong công cuộc xây dựng cuộc sống mới, tư tưởng về sự quan tâm đến con người của Hồ Chí Minh vẫn có ý nghĩa thời sự đối với đất nước ta và thời đại. Đảng ta xác định: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”(11) . Chúng ta chỉ có thể vượt qua những khó khăn, thách thức trước hết bằng việc xây dựng và thực hiện thành công chiến lược con người. Những con người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức, được tổ chức và huy động vào các phong trào cách mạng là động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới, đồng thời là mục tiêu của CNXH.
Từ khi đất nước ta thực hiện đường lối đổi mới, mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đều thể hiện rõ sự chăm sóc, bồi dưỡng và phát huy nguồn lực con người, nhân tố có ý nghĩa quyết định sự nghiệp CNH, HĐH đất nước hiện nay. Điều này được khẳng định ở việc: thu nhập bình quân đầu người hàng năm tăng: năm 1995 là 289 USD/người/năm, năm 2005 là 639 USD/người/năm, năm 2007 là 835 USD/người/năm, năm 2008 đạt 1.024 USD/người/năm và năm 2009, GDP tăng 5,2%, tổng số chi cho an sinh xã hội năm 2009 ước khoảng 22.470 tỷ đồng, tăng 62% so với năm 2008. Trợ cấp cứu đói giáp hạt và khắc phục thiên tai hơn 41,5 nghìn tấn gạo. Các doanh nghiệp hỗ trợ 62 huyện nghèo trên 1.600 tỷ đồng. Tổng dư nợ của 18 chương trình cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách do Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện tăng 45,3% so với năm 2008.
Tỷ lệ đói, nghèo của Việt Nam đã liên tục giảm với tốc độ khá nhanh. Tính theo chuẩn nghèo quốc gia thì tỷ lệ số hộ nghèo toàn quốc đã giảm từ 58% năm 1993 xuống còn 14,8% năm 2007. Tính theo tiêu chuẩn nghèo quốc tế, Việt Nam đã giảm được 50% số người nghèo-đạt mục tiêu thứ nhất trong các “Mục tiêu Thiên niên kỷ” xóa đói nghèo đến năm 2015 trước 10 năm do Liên hiệp quốc đề ra. Năm 2008, tỷ lệ hộ nghèo cả nước khoảng 13% (tương đương 2,4 triệu hộ), giảm gần 2% so với năm 2007. Năm 2009, tỷ lệ hộ nghèo giảm đến cuối năm còn khoảng 11%.
Trong lĩnh vực giáo dục, năm học 2007-2008, cả nước có gần 23 triệu học sinh, sinh viên, tăng 2,86% so với năm học 2000-2001. Mạng lưới trường lớp được phát triển rộng khắp trong toàn quốc. Về cơ bản đã xóa được “xã trắng” về giáo dục mầm non; trường tiểu học đã có ở tất cả các xã, trường trung học cơ sở có ở xã hoặc cụm liên xã, trường trung học phổ thông có ở tất cả các huyện. Các cơ sở đào tạo nghề, cao đẳng và đại học được thành lập ở hầu hết các địa bàn dân cư lớn, các vùng, các địa phương, đặc biệt ở vùng chậm phát triển như Tây Bắc, Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long. Các tỉnh và nhiều huyện miền núi đã có trường nội trú và bán trú cho con em các dân tộc thiểu số. Trong giai đoạn 1985-2007, mỗi năm HDI của Việt Nam tăng thêm 1,16% (từ 0,561 lên 0,725), tuổi thọ trung bình tăng (xếp thứ 54 thế giới với tuổi thọ trung bình là 74,3) và tỉ lệ biết chữ ở người lớn xếp thứ 69 (chiếm 90,3% người từ 15 tuổi trở lên).
Để thực hiện mục tiêu của Đảng về chăm lo tốt hơn đối với các gia đình chính sách và những người có công với cách mạng, bảo đảm tất cả các gia đình chính sách có cuộc sống bằng, hoặc khá hơn mức sống trung bình so với người dân địa phương trên cơ sở kết hợp ba nguồn lực: Nhà nước, cộng đồng và cá nhân đối tượng tự vươn lên, cùng với chính sách ưu đãi của Nhà nước, phát huy truyền thống dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”, phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, chăm sóc thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng đã trở thành tình cảm, trách nhiệm của toàn xã hội. Chỉ tính trong 10 năm trở lại đây, phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” đã tiếp nhận được sự ủng hộ 5.000 tỉ đồng, xây mới 243.412 căn nhà tình nghĩa, sửa chữa 104.125 nhà với tổng số tiền là 2.389 tỉ đồng, giúp đỡ trên 300.000 gia đình chính sách có nhà ở ổn định, tặng 604.000 sổ tiết kiệm tình nghĩa, 15.000 vườn cây tình nghĩa trị giá hàng trăm tỉ đồng. Đời sống của các gia đình có công với cách mạng được ổn định và phát triển. Hiện nay, cả nước đã có 85% gia đình chính sách có mức sống bằng và cao hơn mức sống trung bình của nhân dân địa phương nơi cư trú.
Trong những năm qua, công tác Bảo hiểm xã hội (BHXH) đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nếu như năm 1996, cả nước chỉ có 2,85 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, thì năm 2009 số lượng là khoảng 9 triệu người, bình quân mỗi năm số tham gia BHXH mới tăng trên 400.000 người và đến cuối năm 2009 có khoảng 50 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện. Gắn liền với lộ trình cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội, mức trợ cấp ưu đãi xã hội được điều chỉnh trên cơ sở mức tiêu dùng bình quân của toàn xã hội, phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Năm 2007, nguồn lực tài chính dành riêng ưu đãi xã hội là 13.000 tỷ đồng, năm 2008 là 15.000 tỷ đồng, năm 2009 là 17.000 tỷ đồng (riêng năm 2009, cùng với nguồn lực tài chính từ địa phương, nguồn huy động từ xã hội hóa, chi ưu đãi xã hội đối với người có công lên tới 20.000 tỷ đồng).
Nhìn chung, chế độ ưu đãi người có công đã được xây dựng và thực hiện khá toàn diện, ngoài trợ cấp còn có chế độ chăm sóc sức khỏe, cải thiện nhà ở, ưu đãi trong y tế, giáo dục-đào tạo, sản xuất kinh doanh, tạo việc làm; người có công (đặc biệt là người hoạt động kháng chiến không hưởng lương, bảo hiểm xã hội - khoảng 2,1 triệu người) được Nhà nước cấp thẻ bảo hiểm y tế với mức 3% lương tối thiểu. Nguồn ngân sách chi bảo hiểm y tế, ưu đãi trong giáo dục đào tạo đối với người có công và thân nhân của họ mỗi năm lên tới trên 1.000 tỷ đồng.
Những thành tựu cơ bản nêu trên là kết quả của sự quan tâm đến con người theo tư tưởng Hồ Chí Minh của Đảng và Nhà nước ta, thể hiện tính ưu việt của đời sống xã hội, nền văn hóa Việt Nam, từng bước thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Tiếp tục khơi dậy và phát triển tiềm năng sáng tạo to lớn của con người Việt Nam, tạo ra nguồn lực nội sinh quyết định sự phát triển của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước.
(1)Trần Văn Giàu. Vĩ đại một con người, Báo Văn nghệ số 35 - 37 năm 1992.
(2)Hồ Chí Minh. Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2000, t.4, tr.240.
(3)Hồ Chí Minh. Sđd., t.7, tr.572.
(4)Hồ Chí Minh. Sđd., t.12, tr.511.
(5)Hồ Chí Minh. Sđd., t.5, tr.698.
(6)Hồ Chí Minh. Sđd., t.4, tr.246.
(7)Hồ Chí Minh. Sđd., t.10, tr.190.
(8)Hồ Chí Minh. Sđd., t.4, tr.451.
(9)Hồ Chí Minh. Sđd., t.7, tr.36.
(10)Hồ Chí Minh. Sđd., t.6, tr.75.
(11)Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H.2006, tr.106.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét