Tóm tắt: Trong hệ thống di sản lý luận của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vấn đề con người và xây dựng con người mới có vị trí đặc biệt quan trọng, trong đó tư tưởng “trồng người” là nội dung trung tâm để bồi dưỡng nhân tài, nâng cao trí tuệ, phát triển nguồn nhân lực, “vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm phải trồng người”. Trong sự nghiệp trồng người, Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng tới giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, trong đó tập trung vào giáo dục đạo đức và trí tuệ, đạo đức là nền tảng. Đây chính là sự kết tinh những tinh hoa cao đẹp của truyền thống dân tộc, nhân loại và thời đại, là kim chỉ nam, là phương châm cho việc hoạch định chiến lược xây dựng con người của Đảng ta trong lịch sử cũng như hiện nay.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, độc lập dân tộc là tiền đề, là điều kiện tiên quyết để giải phóng con người, để thực hiện chiến lược “trồng người”. Có độc lập, tự do, hoà bình, đất nước mới có điều kiện để xây dựng, tổ chức tốt đời sống cho đồng bào. Không thể nói đến xây dựng con người nếu như không phá bỏ mọi gông xiềng áp bức, bóc lột trói buộc họ; càng không thể đem lại cho con người hạnh phúc thực sự nếu như không thủ tiêu được chế độ người bóc lột người. Do đó, độc lập dân tộc phải thực sự, hoàn toàn, gắn với thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia; gắn liền với tự do, dân chủ, ấm no, hạnh phúc của nhân dân; xoá bỏ vĩnh viễn ách áp bức, bóc lột. Tức là, độc lập dân tộc phải gắn liền và kết hợp hữu cơ với chủ nghĩa xã hội.
“Trồng người” là một công việc đòi hỏi vừa phải có chiến lược cơ bản, lâu dài, vừa phải có chính sách và kế hoạch toàn diện, cụ thể, khoa học, tiến hành một cách chu đáo, cẩn thận, gắn với chiến lược và chính sách phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, Hồ Chí Minh căn dặn: “Ta xây dựng con người cũng phải có ý định rõ ràng như nhà kiến trúc. Định xây dựng ngôi nhà như thế nào rồi mới dùng gạch, vữa, vôi cát, tre gỗ... mà xây nên”[1].
Quan điểm “trồng người” của Hồ Chí Minh rất phong phú, toàn diện và cụ thể, tuỳ vào mỗi thời kỳ cách mạng để có những con người phù hợp, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ của từng giai đoạn cách mạng. Ngoài ra, tuỳ theo từng đối tượng, từng đặc điểm đối với mỗi lớp người, Người nêu lên những chuẩn mực riêng để mọi người đều có thể phấn đấu trở thành những công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà. Điều này cho thấy, mục đích của việc “trồng người” phụ thuộc vào mục tiêu của cách mạng; đồng thời mục tiêu, lý tưởng của cách mạng lại chính là vì con người, đó là biện chứng của sự phát triển cách mạng XHCN, là biện chứng trong tư duy và hoạt động thực tiễn vì sự nghiệp giải phóng, xây dựng con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với chủ trương “trồng người” phải toàn diện, để đào tạo những con người “vừa hồng, vừa chuyên”, có đầy đủ đức, tài, sức khoẻ và trình độ thẩm mỹ để có thể cống hiến nhiều nhất cho Tổ quốc. Trong đó, theo Hồ Chí Minh, “đức” là cái gốc của con người, của cách mạng, của công việc. Chữ “đức” chính là đạo đức cách mạng: trung với nước, hiếu với dân; là cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; là yêu thương đồng chí, đồng bào, yêu lao động… nó giúp con người hình thành nhân sinh quan cách mạng, củng cố thế giới quan khoa học. Người khẳng định: Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì vậy, tất cả mọi người không trừ một ai, không trừ một cấp nào đều phải thường xuyên trau đồi đạo đức cách mạng cho bền vững.
Nhấn mạnh yếu tố đạo đức - yếu tố gốc của con người, song không bao giờ coi nhẹ tài năng, năng lực, theo Người, để kiến thiết đất nước, xây dựng CNXH cần có nhân tài, học thức vì cách mạng XHCN gắn liền với sự phát triển khoa học và kỹ thuật, nó đảm bảo cho CNXH thắng lợi. Do đó, dốt nát cũng là kẻ địch, một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Cho nên, cần phải nâng cao trình độ dân trí để mọi người có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà. Cán bộ và đảng viên chẳng những “thạo về chính trị mà còn phải giỏi về chuyên môn; không thể lãnh đạo chung chung. Muốn vậy, chúng ta đào tạo thật nhiều cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý cần thiết cho sản xuất phát triển, phải khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng nhân tài. Một quốc gia, một đất nước không biết sử dụng nhân tài là một khuyết điểm lớn, làm lãng phí một vốn quý của Đảng và Nhà nước trong xây dựng và kiến thiết, cho nên phải tìm người tài đức.
“Trồng người” là tạo ra “những công dân hữu ích” cho đất nước, cho nên, ngoài đức và tài, con người cần có sức khỏe, đây là vốn quý nhất của con người, nó là tiền đề cho sự phát triển của một cá nhân, gia đình và của toàn xã hội. Người khẳng định: “Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân khoẻ mạnh tức là cả nước mạnh khoẻ... Dân cường thì quốc thịnh”[2], cũng như để giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khoẻ mới thành công. Sức khoẻ của con người phải là sự thống nhất giữa hai yếu tố tinh thần và thể chất. Một người khoẻ mạnh không chỉ có thân thể cường tráng mà tinh thần phải thoải mái, lành mạnh thì cơ thể mới khoẻ khoắn và phát triển trí tuệ. Sức khoẻ phải gắn liền với cuộc sống lao động, gắn với một nếp sống đẹp, có văn hoá, hướng tới lao động hữu ích. Sức khoẻ cá nhân là một bộ phận, gắn liền với sức khoẻ của cộng đồng, mỗi người khoẻ mạnh, cả dân tộc khoẻ mạnh. Và một khi quốc gia dân tộc phát triển thì đời sống của con người được nâng cao, tạo điều kiện để mỗi người dân được nâng cao sức khoẻ. Do vậy, luyện tập thể dục, bồi bổ sức khoẻ là bổn phận của mỗi một người yêu nước, Hồ Chí Minh khẳng định: phải rèn luyện thân thể cho khỏe mạnh. Khỏe mạnh thì mới có đủ sức để tham gia một cách dẻo dai bền bỉ những công việc ích nước lợi dân. Ngoài ra, Nhà nước phải có trách nhiệm trong việc chǎm sóc, bảo vệ và phát triển sức khoẻ nhân dân dựa trên sự phát triển kinh tế, chính trị, vǎn hoá, khoa học... Sức khoẻ của nhân dân là khâu then chốt, là yếu tố cơ bản trong việc giữ gìn độc lập và phát triển đất nước.
Là một trong những nội dung quan trọng trong tư tưởng “trồng người”, giáo dục thẩm mỹ phải hướng về cái đẹp, giúp con người biết phân biệt giữa cái đẹp và cái xấu, biết gắn cái đẹp của mỗi người với cuộc sống thực tế, với cái đẹp của thiên nhiên. Cũng như, hy sinh cái “Tôi” vì cái “Ta” cao cả để khi giải quyết mối quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lợi thì bao giờ cũng phải chú ý đến nghĩa vụ trước. Người đã chỉ ra rằng: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là đòi hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho ích lợi nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào?”[3]; và mỗi người cần phải chống tâm lý tự tư tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng và sinh hoạt riêng của mình… Không chỉ giáo dục ý thức thẩm mỹ, tình cảm thẩm mỹ mà cao đẹp hơn là nó được thể hiện ra bằng hành vi thẩm mỹ, đó chính là những việc làm đẹp trong lao động, học tập, trong các quan hệ xã hội để góp phần xây dựng cuộc sống.
Như vậy, đức, trí, thể, mỹ là những yếu tố không thể tách rời của con người, chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau trong phẩm chất con người mà cách mạng cần xây dựng để xoá bỏ xã hội cũ đã lạc hậu, xây dựng xã hội mới-XHCN. Trong mối quan hệ này, đạo đức giữ vai trò nền tảng, là gốc còn trí, thể, mỹ là phương tiện để con người nhận thức và hành động chính xác, có hiệu quả vì lợi ích chung của dân tộc. Cho nên, mỗi người đồng thời phải rèn luyện bản thân cả về đạo đức lẫn trí, thể, mỹ. Trong mỗi giai đoạn khác nhau, tuỳ theo lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp thì yêu cầu với việc “vun trồng” phẩm chất đức, trí, thể, mỹ cho con người có khác nhau, nhưng chung nhất là hướng vào phục vụ nhân dân, phục vụ con người, phục vụ Tổ quốc.
Để thực hiện việc “trồng người” có hiệu quả, theo Hồ Chí Minh, trước hết là phải tôn trọng, chăm sóc, nuôi dưỡng, đào tạo và sử dụng con người cho đúng với phẩm chất và năng lực, làm cho họ phát huy được tài năng, tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động thực tiễn, cống hiến nhiều hơn cho đất nước, mà trước hết là chăm lo cuộc sống vật chất, tinh thần cho con người. Giá trị thực sự của độc lập, tự do là ở chỗ đó, cho nên, xây dựng CNXH là làm sao cho dân giàu, nước mạnh, làm cho nhân dân lao động thoát nạn bần cùng, làm cho mọi người có công ăn việc làm, được ấm no và sống một đời hạnh phúc. Do đó, “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân”[4]. Chính sách phát triển kinh tế-xã hội của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành bao giờ cũng phải dựa trên điểm tựa con người và vì con người, lấy lợi ích của nhân dân lao động làm điểm xuất phát và mục tiêu phát triển. Chất lượng cuộc sống là tiêu chí quan trọng hàng đầu để đánh giá hiệu quả của tất cả các hoạt động kinh tế-xã hội.
Hướng đến con người, vì con người, theo Hồ Chí Minh, đó không chỉ là chăm lo đến cuộc sống của con người, mà còn phải tôn trọng cái riêng, cái cá nhân của mỗi người. Với tư cách là cá nhân trong cộng đồng, mỗi người đều có tính cách riêng, sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân và của gia đình mình. Khi những cái riêng của cá nhân được trân trọng thì cũng có nghĩa là quyền con người được tôn trọng, nhu cầu của con người được đáp ứng, con người dần vươn tới tự do. Nhưng lợi ích cá nhân của con người phải gắn liền với lợi ích chung của Tổ quốc, của dân tộc, để làm cho lợi ích cá nhân và xã hội phát triển hài hòa. Nếu cái riêng, cái cá nhân của con người nằm ngoài lợi ích của cộng đồng, của dân tộc, đi ngược lại với lợi ích chung của xã hội thì sẽ trở thành chủ nghĩa cá nhân, vị kỷ và điều đó tất yếu dẫn đến cản trở, kìm hãm sự phát triển của xã hội. Và khi lợi ích cá nhân được bảo đảm và gắn chặt với lợi ích xã hội sẽ kích thích tính tích cực về mặt xã hội của con người, làm gia tăng tinh thần tận tụy, chất lượng công việc của từng con người cũng như các nhóm xã hội có cùng lợi ích. Tôn trọng những cái riêng, cá nhân của con người là mục tiêu của sự phát triển xã hội.
Để công việc “trồng người” có hiệu quả, Người đặc biệt quan tâm đến vấn đề giáo dục toàn diện. Mục tiêu của giáo dục trong chiến lược con người là “đào tạo những công dân tốt và cán bộ tốt”, được biểu hiện thông qua mục tiêu cụ thể của từng đối tượng, nội dung, giai đoạn, cấp học. Muốn đạt được mục tiêu chiến lược thì nội dung giáo dục phải toàn diện, Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kỹ thuật, lao động và sản xuất”[5]. Và mục đích của học tập là “học để tu dưỡng đạo đức”, “học để tin tưởng”, “học để tiến bộ mãi, càng tiến bộ càng thấy cần phải học”, “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”[6]. Tức là, học tập nhằm hoàn thiện đạo làm người, nâng cao trình độ và năng lực để hoàn thành nhiệm vụ, học để áp dụng kiến thức đó vào làm việc; học để phục vụ lợi ích của Đảng, nhân dân, Tổ quốc và cả nhân loại.
Trong sự nghiệp “trồng người”, trước hết phải quan tâm đến đội ngũ cán bộ, đảng viên. Hồ Chí Minh khẳng định: “mọi việc thành công hay thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém. Vì vậy, Đảng phải nuôi dạy cán bộ... Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ”[7]. Nếu có cán bộ tốt, cán bộ ngang tầm thì việc xây dựng và thực hiện đường lối sẽ đúng đắn và là điều kiện tiên quyết để đưa sự nghiệp cách mạng đi đến thắng lợi. Không có đội ngũ cán bộ tốt thì dù có đường lối chính sách đúng cũng khó có thể biến thành hiện thực được. Cùng với đó, là sự quan tâm chăm lo, bồi dưỡng thế hệ trẻ - lực lượng đóng vai trò quyết định sự thành bại của cách mạng, là cánh tay đắc lực, đội hậu bị tin cậy của Đảng, là người chủ tương lai của nước nhà, là tiền đồ của Tổ quốc. Do vậy, Đảng cần phải “chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”[8].
Để thực hiện việc giáo dục toàn diện có hiệu quả, theo Hồ Chí Minh, trước hết, cần giáo dục bằng phương pháp nêu gương “người tốt, việc tốt”. Bởi, “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền” và những gương người tốt làm việc tốt muôn hình muôn vẻ là vật liệu quý để xây dựng con người, đây là phương pháp sinh động và có sức thuyết phục rất lớn., là một trong những cách tốt nhất để xây dựng Đảng, xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới. Vì thế, phải quan tâm khơi dậy và chăm chút những phần tốt, mặt tốt ở mỗi con người, nêu lên những tấm gương tốt diễn ra hằng ngày để mọi người noi theo. Người yêu cầu ông bà, cha mẹ phải làm tấm gương cho con cháu, anh chị làm tấm gương cho em; thầy giáo, cô giáo phải làm kiểu mẫu về tri thức và nhân cách cho học trò; thế hệ trước phải làm gương cho thế hệ sau; cán bộ, đảng viên phải luôn luôn nêu tấm gương sáng, làm khuôn mẫu cho quần chúng học tập… Ngoài ra, xuất phát từ thực tiễn cách mạng, tuỳ theo đặc điểm của từng đối tượng, từng công việc mà Người nêu ra những mẫu người tiêu biểu cho từng giai cấp, tầng lớp khác nhau: mẫu người công an, bác sĩ, công nhân, nông dân, thanh niên, nhi đồng… để mọi người phấn đấu noi theo.
Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong công việc “trồng người”. Trong việc giáo dục thế hệ trẻ thì “giáo dục trong nhà trường, chỉ là một phần, còn cần có giáo dục ngoài xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo dục trong nhà trường được tốt hơn. Giáo dục nhà trường dù tốt mấy, nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không hoàn toàn”[9]. Sự phối hợp giáo dục từ gia đình đến nhà trường và cả xã hội sẽ làm cho thế hệ trẻ thấm nhuần và hun đúc tinh thần yêu Tổ quốc, yêu lao động, yêu học hỏi, trở nên mạnh khoẻ, nhanh nhẹn, gan dạ, thật thà. Nhưng, giáo dục thế hệ trẻ không chỉ đơn thuần là sự phối hợp, mà theo Người, đây là công việc, nhiệm vụ chung của cả gia đình, nhà trường và xã hội để thế hệ trẻ trở thành những công dân tốt, cán bộ tốt, người chủ tương lai thật sự của đất nước. Người chỉ rõ: “Giáo dục các em là việc CHUNG của gia đình, trường học và xã hội. Bố mẹ, thầy giáo và người lớn phải cùng nhau phụ trách”[10].
“Trồng người”, còn là việc mỗi người phải tự mình giác ngộ, rèn luyện một cách nghiêm khắc - điều này quyết định đến chính sự “nên người” của họ, đó cũng là sự góp phần vào việc xây dựng cộng đồng. Hồ Chí Minh khẳng định: “nếu mỗi người đều tốt, thì thành làng tốt, nước mạnh. Người là gốc của làng nước. Nếu mọi người đều cố gắng làm đúng đời sống mới, thì dân tộc nhất định sẽ phú cường”[11], mỗi người “phải lấy tự học làm cốt”, phải nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tinh thần tự lực tự cường, sự rèn luyện bền bỉ, tính chủ động và độc lập trong suy nghĩ, trong cách làm là rất quan trọng, giúp họ không chủ quan, ỉ lại, tuỳ vào hoàn cảnh mà áp dụng những điều được học. Do vậy, xây dựng con người mới phải được đặt ra trong suốt cuộc đời mỗi người. Đây vừa là quyền lợi, vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi người đối với sự nghiệp xây dựng đất nước. Đồng thời, đó cũng là một quá trình không ngừng, không có giới hạn tột cùng cho sự vươn lên của mọi người.
Học đi đôi với hành, giáo dục gắn liền với xã hội. Học là để lấy cái thực chất, tiếp thu kiến thức, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống, thông qua thực hành để củng cố và nâng cao kiến thức được tiếp thu, rèn luyện kỹ năng và hình thành những phẩm chất cần có của người lao động mới. Hồ Chí Minh khẳng định: “Nhà trường xã hội chủ nghĩa là nhà trường: Học đi với lao động; Lý luận đi với thực hành; Cần cù đi với tiết kiệm”[12]. Nội dung giáo dục phải đáp ứng nhu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong từng giai đoạn và giáo dục gắn liền với xã hội. Đây là điều kiện để mỗi người đem vốn hiểu biết tiếp thu được phục vụ cuộc sống, phục vụ xã hội, là điều kiện cần thiết để giáo dục lý tưởng, rèn luyện đạo đức, trách nhiệm, ý thức công dân cho họ.
Cùng với các phương pháp trên, chúng ta cần phải có cách nhìn người vừa bao dung, vừa sâu sắc, chủ yếu nhìn mặt tốt của con người và tìm cách khơi dậy mặt tốt đó. Người khẳng định: “mỗi người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi… làm cho cái phần thiện trong con người nảy nở để đẩy lùi phần ác, chứ không phải đập cho tơi bời”[13], đó là thái độ của người cách mạng. Tức là, khi xem xét đánh giá con người, cần chú ý đến điểm tốt, điểm xấu; điểm hay, điểm dở ở mỗi người và hoàn cảnh, điều kiện, đặc tính riêng của họ. Mặt khác, trong thế giới cái gì cũng biến hoá, quá khứ, hiện tại và lương lai của mọi người không phải giống nhau. Muốn đẩy lùi cái ác thì cách tốt nhất là khơi dậy cái thiện, làm cho cái thiện nảy nở, phát triển. Đồng thời, phải gắn liền với việc đấu tranh chống những thói hư tật xấu của con người: chủ nghĩa cá nhân, tệ tham ô, tham nhũng… đây là những “con sâu” đục ruỗng “cái cây”, là “giặc nội xâm” huỷ hoại xã hội mới, nhưng đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân không phải là “giày xéo lên lợi ích cá nhân”. Xây và chống là hai mặt, không thể tách rời trong quá trình “trồng người”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chiến lược “trồng người” chính là sự kết tinh những tinh hoa cao đẹp của truyền thống dân tộc, nhân loại và tư tưởng của thời đại: Tư tưởng nhân đạo cộng sản. Ngày nay, trước những yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng, mà trực tiếp là nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cũng như để thực hiện thành công sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, thì trước hết phải coi trọng chiến lược con người, để xây dựng con người phát triển toàn diện cả về đức và tài, phát triển về thể lực, trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, có kỹ năng lao động giỏi, có ý chí và bản lĩnh trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Điều cần nhấn mạnh là chúng ta phải quan tâm nhiều hơn nữa đến việc “xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ CNH, HĐH, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”[14]. Tức là, đẩy mạnh giáo dục lý tưởng chính trị, đạo đức, phẩm chất và nâng cao tính công dân cho đội ngũ lao động mới, tạo điều kiện để họ thực hiện đầy đủ quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm công dân với chế độ xã hội chủ nghĩa, trước nhân dân, dân tộc và thời đại. Cần kế thừa và phát huy những giá trị tích cực và tiến bộ của con người Việt Nam trong truyền thống lịch sử của dân tộc, đồng thời phê phán những yếu tố lạc hậu, tiêu cực, tạo môi trường thuận lợi để xây dựng và phát triển con người./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Chí Minh(2000). Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội.
3. Hoàng Chí Bảo (2002), Bài Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề con người trong cuốn “Hồ Chí Minh - anh hùng giải phóng dân tộc và danh nhân văn hóa thế giới”, Nxb Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh.
4. Hoàng Chí Bảo (2006), Văn hoá và con người Việt Nam trong tiến trình Công nghiệp hoá, hiện đại hoá theo Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Nguyễn Tuấn Dũng (2000), Tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến lược con người trong cách mạng Việt Nam, Tạp chí Xây dựng Đảng, số 05.
6. Thành Duy (2001), Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7. Phạm Văn Đồng (1993), Hồ Chí Minh và con người Việt Nam trên con đường dân giàu nước mạnh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
8. Vũ Khiêu (1990), Trồng cây và trồng người, Tạp chí Triết học, số 04.
9. Vũ Thiện Vương (2001), Triết học Mác - Lênin về con người và việc xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[1] Hồ Chí Minh. Toàn tập, tập 12, Nxb CTQG, Hà Nội, 2000, tr.551.
[2] Hồ Chí Minh. Sđd., t.4, tr.212.
[4] Hồ Chí Minh. Sđd., t.12, tr.511.
[5] Hồ Chí Minh. Sđd., t.10, tr.190.
[6] Hồ Chí Minh. Sđd., t.5, tr.684.
[7] Hồ Chí Minh. Sđd., t.5, tr.240.
[8] Hồ Chí Minh. Sđd., t.12, tr.510.
[9] Hồ Chí Minh. Sđd., t.8, tr.394.
[10] Hồ Chí Minh. Sđd., t.8, tr.74.
[11] Hồ Chí Minh. Sđd., t.5, tr.99.
[14] Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.106.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét